Ideeën en bemoedigingen voor gewonde helpers verbonden met een heelmakende God

2022-08-16

In verschillende vormen heb ik al vaker over dit onderwerp geschreven,¹ maar door de actualiteit zie ik het belang ervan, dat nogmaals te doen. Dit keer begin ik even vanuit een historisch perspectief, omdat dat belangrijke achtergronden laat zien. In de loop der eeuwen zijn er namelijk enkele misvattingen vanuit het wereldse denken ook het christelijke denken ingeslopen. Misvattingen die vaak vér strekkende gevolgen hebben voor de geloofspraktijk, en met name voor onze visie op discipelschap, groei, levensheiliging en herstel.

In een recente podcast erover,² illustreert Marcus Warner vanuit de geschiedenis dat er veel fout kan gaan als je veronderstellingen niet goed geïnformeerd zijn. Hij geeft het voorbeeld dat er enkele eeuwen geleden een tijd was dat chirurgen niet wisten van bacteriën en dus niet hun handen ontsmetten. Het denken van dat moment dicteerde hen wel een sterk besef van urgentie en ze gingen dus vooral snel van de ene patient naar de andere. Tussendoor hun handen te wassen leek hen een onnodig verkwisten van tijd. Helaas overleden zodoende veel van hun patienten aan hun behandelingen.
In dit artikel wil ik dus ingaan op enkele oude veronderstellingen en denkbeelden die tot nu toe ook zo’n negatief effect hebben gehad op de theologie en het geloofsleven binnen het christendom.

Het Griekse denken, de zogenoemde verlichting en het modernisme

Van voor het begin van onze jaartelling heeft het Griekse denken, met haar nadruk op de menselijke ratio, al een enorm stempel gedrukt op onze westerse cultuur.³
In de tijd van de zogenoemde verlichting, een tijd waarin onze afhankelijkheid van God meer ter discussie kwam te staan, is hier nog een schepje bovenop gedaan. De basis van onze bestaanszekerheid werd niet langer bij God gezocht, maar in de mens zelf. Dit staat wel bekend als het modernisme. Het verstand van de -autonoom geachte- mens werd de hoogste norm en bron van wijsheid. Geloof en hogere machten werden afgewezen als fabels en leugens. Alles ging draaien om waarheid en wetenschappelijke analyse om rationeel te achterhalen wat en hoe de waarheid was. Het reformatorische christendom nam hier veel van over. Het menselijk geloof in de waarheid van Gods Woord, werd het belangrijkst in de theologie en in het hele geloofsleven. Het werd het belangrijkst om vooral de juiste dingen te geloven. Dit werd gekoppeld aan de -morele- menselijke keuze voor die ‘juiste dingen’. Dit laatste staat wel bekend als het voluntarisme, waarin de menselijke wil centraal staat. Dit werd eeuwenlang een leidend principe. Kerkleiders worden vooral academisch opgeleid. Ze moeten er vooral goed doorkneed in zijn om - met hun hoofd - alles te weten van de Bijbelse waarheden en die goed kunnen onderwijzen. Dit heeft als doel dat hun gemeenteleden dan de juiste dingen geloven en de juiste keuzes maken, zodat ze zich als christen goed gedragen. En ook dat werd duidelijk omschreven, want gedrag is belangrijk, want dat ziet iedereen: als christen bid je regelmatig, lees je de Bijbel en ga je zondags naar de kerk. Je doet je werk getrouw, bent altijd vriendelijk tegen iedereen en je kleed je netjes, o, ja, en je onthoudt je van - die en die - dingen, vaak een hele lijst. En vooral: in dat alles keihard je best doen!

Omdat dat niet altijd lukte, werd er later nog iets toegevoegd. Dat zie ik ook als sterk vanuit het wereldse denken en het modernisme geïnspireerd: het denken in termen van macht. Wanneer je de juiste dingen al gelooft en de juiste keuzes gemaakt hebt, en je bereikt nog niet altijd succes in je gedrag in het leven van alledag, dan moet je een oplossing zoeken in termen van macht. Ofwel je moet zelf grotere kracht aanboren en meer macht uitoefenen (bijvoorbeeld door de Heilige Geest), of je moet machten die in de weg staan, met groter gezag opruimen.

Helaas werkt het niet zo. Zoals Antonio Damasio⁴ al vroeg in de jaren ’90 op basis van neurologisch onderzoek ondubbelzinnig aantoonde, wordt ons gedrag niet in de eerste plaats bepaald door ons bewuste denken of onze bewuste keuzen. Ons bewuste denken vindt plaats in onze cortex - het voorste en bovenste deel van onze hersenen. Daar maken we ook onze bewuste keuzes. Het leeuwendeel van ons gedrag wordt echter in onze diepere hersendelen (met veel grotere snelheid!) bepaald op basis van emotioneel geladen ervaringen met anderen uit ons verleden. Ons bewuste denlen heeft daar slechts in zeer geringe mate invloed op. ‘De juiste dingen’ geloven en ‘de juiste dingen’ kiezen, leiden dus niet automatisch tot een gedragsmatig goed leven. Ook de kerkgeschiedenis heeft vaak het tegendeel laten zien. De nadruk op de ‘juiste dingen’ geloven en kiezen leidde vaak tot verdeeldheid en ‘heilige oorlogen’ waarin in feite alleen maar slachtoffers waren te betreuren.

Als de ‘juiste dingen’ geloven, kiezen en je hard best doen niet de weg is, als dat een Griekse, meer dan een Bijbelse weg is, wat moeten we dán wél?

De Bijbelse weg

De Bijbelse weg is niet zozeer een andere weg qua theologische leer, maar meer een andere weg qua nadruk op die leer versus de relatie. Niet ‘de juiste theologie’ maar ‘De juiste Persoon’ is waar het om gaat. Jezus zei, toen Hij hier op aarde was: „IK BEN de Weg, de Waarheid en het Leven!” (Joh.14:6). Niet Zijn theologie maar Zijn Persoon, en - wat nog meer is - de verzoening van ons met God de Vader die Hij kwam bewerkstelligen. Het draait in de Bijbel uiteindelijk allemaal om onze levende en dagelijkse relatie met God de Vader!

Zomaar even een detail, maar wel een belangrijk punt: In de reguliere christelijke visie wordt het Nieuwtestamentische (Griekse) woord charis vertaald met: genade. En wordt dat vooral moreel/juridisch ingevuld (niet zo vreemd: Calvijn kwam uit een familie van juristen). Het Griekse woord charis werd echter gebruikt voor een cadeau dat iemand aan een ander gaf, om aan te geven: ik wil een warme en langdurige relatie met jou! Dit cadeau aannemen, betekende dat je ‘ja’ zei tegen dat relatie-voorstel. Het Bijbelse begrip genade is dus niet in de eerste plaats moreel/juridisch, maar vooral relationeel en ook emotioneel geladen, namelijk met de blijdschap van goede vrienden onder elkaar.

Het mooie is, dat het dan allemaal ook neurologisch ineens wél blijkt te kloppen. Wat ons gedrag en de diepe hersendelen van waaruit ons gedrag wordt bepaald, wél beïnvloedt, zijn onze ervaringen in de omgang met andere mensen en met God. Onze hechte relaties en hoe die verlopen is het meest bepalend voor ons uiteindelijke gedrag. Niets heeft zo’n grote invloed op ons als het daadwerkelijk ontvangen van Gods onnoemelijk grote liefde.

Zoals ik elders schrijf:⁵ verbondenheid met God is niet ‘religieus doen’ of naar een kerk gaan. Het kan niet worden gevangen in een verzameling doctrines. Ook niet beperkt worden tot één instituut of organisatie. Al deze dingen kunnen eraan toegevoegd zijn door menselijke inspanningen, maar ze zijn niet ‘het ware’. Zoals Richard Halverson, predikant voor de Senaat van de VS de verminking van het Evangelie eens zo treffend weergaf:

Christianity began in Palestine as a relationship,
moved to Greece and became an idea,
went to Rome and became an institution,
then came to America and became an enterprise!

Het christendom begon in Palestina als een relatie,
verhuisde naar Griekenland en werd een idee,
ging naar Rome en werd een instituut,
kwam toen naar Amerika en werd een onderneming!

De Bijbel spreekt ook wel over een keuze die we moeten maken. Maar dat is niet een intellectuele keuze die gaat over de ene leer tegenover een andere. Wanneer de Bijbel het heeft over een keuze die God van ons vraagt is het de keuze van ons hart om ons aan Hem te hechten, en ons af te keren van afgoden en eigen wijsheden. Het gaat over hechting. „Kies dan heden WIE u dienen zult...” hield Jozua Israël voor (Jozua 24:15). Het Hebreeuws van het Eerste Testament gebruikt voor dit zich hechten aan vaak woorden, afgeleid van de stam dabaq - hechten, kleven aan (o.a. Deut.10:20; 11:22; Jozua 22:5; 23:8). In Jer. 13:11 verzucht God dat Hij er alles aan gedaan heeft, Israël aan Zich te laten hechten, maar helaas, tevergeefs.

Heel ons christen-zijn en ons dagelijks leven als christen wordt in belangrijkste mate bepaald door de hechting; de warme band, de intimiteit en liefde die we ervaren in onze relatie met God de Vader. De Bijbel gebruikt hiervoor beelden als die van een baby in de baarmoeder, kuikens onder de vleugels van een moedervogel, ranken aan een wijnstok.⁶ Het gaat allemaal om de relatie, om hechte verbondenheid. Dit draait meer om ons hart dan om ons verstand. Ook herstel van oude wonden, het te boven komen van oude zonden en groei in heiligheid worden niet in de eerste plaats bevorderd door de juiste theologie of keuzes. Ze worden in de eerste plaats gestimuleerd door God de Vader Zelf, wanneer we dagelijks in sterke verbondenheid met Hem omgaan, en Zijn Liefde ontvangen. HIJ alleen kan ons hart en die gevoelige diepe hersendelen veranderen, zodat ook ons gedrag zal veranderen. HIJ kan de vrucht van de Geest in ons laten groeien. De enige voorwaarde om dat te laten gebeuren is niet dat we de juiste kennis hebben of de juiste morele keuzes maken, maar het is dat we goed met Hem verbonden blijven, dat we vooral naar Hem blijven opzien.

Wij allen nu, die met onbedekt gezicht
de heerlijkheid van de Heere als in een spiegel aanschouwen,
worden van gedaante veranderd naar hetzelfde beeld,
van heerlijkheid tot heerlijkheid,
zoals dit door de Geest van de Heere bewerkt wordt.

2 Korinthe 3:18 (HSV)

Samengevat:
De kern van ons christen-zijn is dat Jezus ons verzoende met God de Vader,
zodat we dagelijks vanuit Hem en Zijn liefdevolle nabijheid leven, groeien, floreren en dan ook vrucht dragen!

In een volgend artikel hoop ik nader in te gaan op wat je kunt zien als de volgende stap: hoe we mogen groeien en hoe geestelijke volwassenheid tot stand komt.

Voetnoten

Er woedt ook in christelijke kringen momenteel een discussie over diverse gender issues. In feite is ook die terug te voeren op de verlichting en het humanisme-los-van-God. Carl Jung heeft ook sterk aan de verwarring bijgedragen, met zijn theorieën over man en vrouw en met zijn theorieën over de vereniging van goed en kwaad. De Bijbel spreekt erover dat we ons exclusief moeten hechten aan God. In Hem is alleen het goede. In Hem is er vanuit de scheppingsorde ook duidelijkheid over man- en vrouw-zijn.

Wat betreft het falen van de gebruikelijke visie op christen-zijn en discipelschap:
In zijn zijn binnenkort te verschijnen boek A deeper walk - A proven path for developing a more vibrant faith (Moody, 2022; p.20) citeert Marcus Warner, directeur van Deeper Walk International, het volgende schrijnende getuigenis van een student van Trinity Evangelical Divinity School die daar les had van zijn vader:
„I have never been discipled, and I have been a Christian for twenty years. Because of not knowing who I am in Christ, I did not know how to walk according to the Spirit. Therefore, I have been living my life according to the flesh while gaining a lot of head knowledge about the Bible and God.
I have struggled so long because of my weakness to say no to myself, and I have really been ineffective for Christ. I was always told by those I opened up to what to do, but it never had any power in my life. I know a lot of theology, and I know everything I should do, but I do not bear much fruit, and I do not love others the way God wants me to.
I feel like a baby Christian because I have to start at the basics again and reprogram my faulty ways of thinking. I have grown up with a poor self-esteem, self-condemnation, self-hatred, bitterness, rebellion, perfectionism, anxiety, and a weak functional faith.”

Zie ook:
‘Ons hoogste levensdoel: Innige verbondenheid met God - de ultieme bron voor levensvervulling en gezond leven’, Accede!, okt. 2002.

‘Functionele en disfunctionele systemen: enkele karakteristieke verschillen’, Accede!, sept. 2000.

‘Leven als kinderen van de Koning - rechtvaardigheid, vrede en blijdschap: leidraad voor het pastoraat’ (wat ik leerde over pastorale hulpverlening uit Romeinen 14:17), Accede!, mei 2006.

‘Echt léven – Draait het christenleven om kiezen tussen goed en kwaad?’, Hallelu-JaH!, dec. 2014.

‘We willen weten – De drang om alles in onze handen te hebben, versus kinderlijk vertrouwen in een goede God’, Hallelu-JaH!, sept. 2014.

Serie artikelen over ‘Het huwelijksverbond in de Bijbel’, Hallelu-JaH, dec. 2012 - feb. 2013.

Dick van Keulen, De gemeente: het lichaam van Christus, Groei Magazine, juni 2013.

Noor van Haaften, Gemeenschap-worden betekent de ander zoeken en welkom heten – We kunnen elkaars eenzaamheid niet opheffen, wel kunnen we elkaar helpen, Groei Magazine, maart 2012.

Pablo Martínez en Ali Hull, De kerk als een therapeutische gemeenschap’ Groei magazine, juni 2009.

Dick Keyes, Kenmerken van een christelijke gemeenschap, Groei Magazine, dec. 2006.

Meer informatie of suggesties

Voor meer informatie, of uw reactie op het bovenstaande, kunt u contact met me opnemen via e-mail: andre.roosma@12accede.nl.

home

of  terug naar de artikelen index

©  André H. Roosma , Accede!, Soest, 2022-07-20 / 2022-08-16; alle rechten voorbehouden.